Wobraz na sćěnje Serbskeho muzeja w Budyšinje (naprawo) a serbska moda za sawnu – woboje jako wuraz našeho sebjewědomeho wotputaneho žiwjenja we Łužicy. To je moja wosobinska estetika.
Při tym je mi napadnyło, zo je mje šmjatk minjenych měsacow wot přewjele dobreho, tež serbskeje sawny w Korzymje wotdźeržował. Tohodla njech nětk je zaso žiwa normalita! A wam wšěm přeju, zo byšće sej bórze wustajeńcu wobhladać móhli!
Wobraz Piwarca – dowolnikarja při Baltiskim morju drje hižo cyle aktualny njeje, wšako wón dawno zaso na dźěło chodźi. Ale steji za zakładne alternatiwy 🙂 .
Na zasowidźenje w serbskim žiwjenju po prěnim požnjencu!
Tezy z cyłołužiskeje serbskeje perspektiwy po wčerawšim zarjadowanju wo zwadnym projekće „Lawske hrjebje”
Kóžda kultura trjeba subkulturu. W njej su ludźo zakótwjeni, kotřiž ani hladani ani spěchowani być nochcedźa, ale njewotwisni. Tohodla su wo tym, štož so w subkulturje stawa, jeničce ći dospołnje informowani, kotřiž su tam aktiwnje wobdźěleni. Woni móža w tutym schowje njemylenje wěcki wuwiwać, kotrež wjele pozdźišo jónu zdźěla tež powšitkownu kulturu wobwliwuja. Tak dóstawa kultura trěbne impulsy, zo njeby jenož reprodukcija zańdźenych formow a zwukow wostała.
Subkultura trjeba najebać wjesne korjenja měšćanski wućek za swoje eksperimenty. Potajkim wěstu wonkownu anonymitu, wona njeje na torhošću žiwa, ale w kućikach zadnych dworow, w pincach a na třěchach, w korčmach, hdźež kóždy njechodźi. Wona sej swobodne rumy pyta, hdźež swójske (nje)regule pěstuje. So wě, zo tež přichod serbskeje kultury a rěče serbsku subkulturu zwonka radiusa młodźinskich koordinatorow, socialnych dźěłaćerjow a wšelakich dalšich hladarjow trjeba. Subkultura njeje lěpša abo hubjeńša hač mainstream, ale hinaša. A to je derje tak.
Jako župan hustodosć zajimawe dopisy – w socialnych syćach abo přez blogaj – dóstawaš. Na přikład z pjera nawjedowaceje sobudźěłaćerki měšćanskeje towaršnosće: Sym so wosebje serbskeje identity našeho regiona dla do domizny nawróćiła. Priwatnje tajke wuznaće k serbskej identiće regiona nastajnosći słyšiš, hač we wjesnych towarstwach kaž w Ćisku, w rozmołwje z multiplikatorami města Wojerec abo w přihotowanju wustupa na 29. Parcowskim zetkanju.
Smy wčera na klawsurje serbskeje přirady Wojerec w Jurja Brězanowym domje Krabatoweho młyna w Čornym Chołmcu wjele wo rěčnych rumach rěčeli, kaž je to bohudźak mjeztym wšudźe w Serbach z wašnjom. Při tym je cyle jasnje, zo njeńdźe wo funkcionalitu inteligency: Naši kurdojo ze Syriskeje su trojorěčni do Němskeje přišli a zdobom ani hač do dźesać ličić njemóžachu. A štó chce so słowjanskim rěčam bližić, móže hnydom pólsce, čěsce abo rusce wuknyć, serbšćina je jenož njetrjebawša wokołopuć. Serbšćina je rěč domizny, a to je najwažniši argument za přiswojenje našeje rěče.
Najebać to budźe to w formje nawuknjenja druheje maćeršćiny tež dołhodobnje poměrnje mały dźěl ludnosće činić. Přičiny su znate. Hdyž pak krajinu samozrozumliweje serbskeje regionalneje identity změjemy, budu rěčne rumy runja hnězdam resp. serbskim swětłownjam w njej zakótwjene. Tohodla smy aktiwny dźěl noweho hibanja za „bajkojte město za swójby w krajinje Krabata a Łužiskeje jězoriny“.
https://www.instagram.com/mein_hoyerswerda/?hl=de
My sej ničo wot tak mjenowaneje „wjetšinoweje towaršnosće“ nježadamy, kaž wčera prajach. My jako Serbja mamy najwjetši ideelny pokład regionalneje identity w rukach. A naš nadawk jako organizowane Serbstwo je, swojim sobuwobydlerjam regiona tón pokład darić. A jim šansu dać, nas tohorunja wobdarjeć. Ja sym přestał, za wužiwanje rumnosćow wotnajenske zrěčenje wobzamknyć. Doba handlowanja je nimo, zhromadnje wróćo ke korjenjam! Naš dar by njezapłaćujomny był, tohodla: Dajće sej zakuzłać wot Serbstwa! A dajće nas praktiski podźěl brać na nowym hesle „žiwjenje kaž w dowolu“ #lebenwieimurlaub .
Migracija je w serbskim konteksće dotal něšto negatiwne, a to samo dwójne: Na jednym boku je tajkich, kotřiž su nutřkownje jako wotrodźency abo wonkownje jako wupućowarjo ze Serbstwa wotešli. Na tamnym boku je připućowarjow, kotřiž su jako dźěłaćerjo do Pančic abo Halštrowskeje hole přišli a swoje wokoliny přeněmčeli. So wě, zo běše přeco tež hinašich migrantow, mjenujcy ludźi, kotřiž su so wotpohladnje abo nimowólnje přeserbšćeli. Negatiwna migracija pak so zdawa z normalitu być, pozitiwna wobdźiwanja hódne wuwzaće.
We wšěch wjetšich ludach Europskeje je tradicionelnje ambiwalentneje debaty wo migraciji: Je pozdatnje pak dobrych pak hubjenych, pak přewjele pak přemało migrantow, tu radźeneje, tam zwrěšćeneje integracije. Z toho wurostu namjety za polěpšenje mjezsobneho wobchadźenja mjez domródnymi a připućowarjemi resp. za wuměnjenja, kotrež matej takrjec wobě stronje w zmysle dobreje zhromadnosće dodźeržeć. W diskusiji mjeńšich awtochtonych ludow je po mojim zaznawanju bóle sćěhowaca polarizacija: mjez “my smy my, nas našeje tradicije dla tak a tak nichtó wot wonka rozumić njemóže” a “wotmjezowany cyłk tak a tak zańdźe, dyrbimy z sej z kubłanjom nowych přisłušnikow našemu ludu pjec”.
So wě, zo je wšědne zhromadne žiwjenje potomnikow tych, kotřiž su hižo přeco tule žiwi byli, a tych, kotřiž su so hakle njedawno přidružili, wužadowace. “Beutesorbe” wězo přećelnišo hač “kanaka” klinči, najebać to móže Serb z migraciskim pozadkom swojim nowym krajanam ze swojim njezwučenym wašnjom na čuwy hić. Jemu zrozumjenje pobrachuje, při swojich wuprajenjach – hač w priwatnym ramiku abo zjawnje – tradicionelnje zrosćene disursy wjesnych cyłkow wobkedźbować, “što budu ludźo prajić”. Nawopak je domoródnemu hustodosć samozrozumliwe, “što so njesłuša”, přičiny tutych tabujow připućowarjej pak potajnstwo wostanu.
Přiwšěm su wuměnjenja integracije w Serbach lěpše hač druhdźe: Tu njejsu paralelne towaršnosće móžne, kóždy ma so z kóždym někak aranžować. Tohodla móža poćahi mjez awtochtonymi Serbami a Serbami z migraciskim pozadkom jara płódne być. Po mojim měnjenju su wone lěto a bóle spomóžniše. Mjeztym je serbskich wupućowarjow, kotřiž w Lipsku abo Berlinje Serbja wostanu, a připućowarjow, kotřiž ze swojim zapalom za to serbske samo wotrodźencow nakazuja.
Hdyž nam so zešlachći, tuchwilnu strukturnu změnu za paradigmowu změnu managementa migracije w Serbach wužiwać, by to serbskemu ludu na dobro było. Runje w brunicowym rewěrje je wjele připućowarjow druheje abo třećeje generacije, kotřiž sej tuchwilu serbsku rěč a kulturu jako pokład regionalneje identity po puću do doby po kóncu wudobywanja wuhla wotkrywaja. We Wojerecach su samo najwjetše měšćanske institucije serbskeho kuzłarja Krabata jako patrona za přichodne “město swójbow” deklarowali. Potajkim we wonym měsće, hdźež su, kaž mi redaktor “Łužiskeho rozhlada” praješe, nimale wšitcy ludźo poprawom připućowarjo.
Synteza a symbioza serbskich awtochtonych a imigrantow budźe potom zdokonjana, hdyž serbske swójby ze zarjadniskeho zwjazka Při Klóšterskej wodźe město napřemoběha wo dale a dróše twarske ležownosće w swojich wsach swój nowy domicil we Łužiskej jězorinje, z pomocu připućowarjow wozrodźenym serbskim kraju nadeńdu. A hdyž so kulturne cyłki ze srjedźneje Łužicy w jadrowych kónčinach tak doma čuja kaž w Ćisku abo Brětni-Michałkach. Dokelž přeserbšćenje teritorija Wojerowskeje župy je zdobom škit přećiwo přeněmčenju Kamjenskeho regiona.
Něhdyši imigrant Krabat jako načasny wumóžer města připućowarjow:
https://hoywoy-stories.de/eine-revolution-im-stadtmarketing-von-hoyerswerda/
Kompletny nastawk:
http://www.rozhlad.de/nastawk_319.html
Serbska rjadownja w přenim lětniku serbskeje zakładneje šule w Pančicach-Kukowje – dokelž to rěčnemu niwowej tyje – šulska wjednica Jadwiga Čižankowa w rozmołwje z Měrćinom Wjenkom w rozprawje Serbskeho rozhłosa:
https://www.mdr.de/serbski-program/rozhlos/audio-810452_zc-e69288eb_zs-d584fc5f.html
Wšitcy, kotřiž su sej pdf-dataju „Handrij_V“ składowali (zapłać Bóh za zajim), tule ničo noweho njezhonja. Štóž pak linki radšo ma, tu wotpowědny přistup do eksemplara w Němskej narodnej bibliotece namaka.
Handrij a Hanka w Hamburgu
Deutsche Nationalbibliothek:
https://d-nb.info/1156840392/34
małe woptawančko knihi:
Ze swojimi prěnimi w Hamburgu zasłuženymi sto eurami w zaku Handrij na zastanišću „St. Pauli“ ze slěborneho ćaha měšćanskeje linije U 3 wulěze. „U“ steji za prěni pismik podzemskeje železnicy němsce. Ale wulki dźěl tych U-čarow jězdźi horjeka, a tohodla jich syć Hamburgska hornja železnica rěka, jemu kolega powědaše.
Hanka ma wječor hišće seminar a Handrij tohodla tróšku chwile za dundanje. Wón wězo wě, zo su pódlanske dróhi tule zajimawše hač hłowne, tohodla ze swětosławneje Reeperbahny radšo do juha a do směra přistawa wotboči.
Po črjódce sej hrajkacych arabskich dźěći so jemu jaskrawje zdrasćena rjanolinka do puća stupi: Za sto euro změješ cyłu rjanu hodźinku ze mnu! – Handrij chcyjo nochcyjo stejo wostanje a dyrbi něšto wotmołwić, štož so jemu tež radźi: To pak je moja kompletna dźensniša mzda, štó móže telko za hodźinku zabawy płaćić? – Wón sej mysli, zo je wěcka z tym wotbyta, ale nětko so hakle započina: Pój, tebi to za sydomdźesat sčinju, lakowana rjanolinka bjez wahanja poskića.
Je mi žel, ale mam termin, jej Handrij łži, dokelž jemu ničo kmańše njezeschadźa. – Do profesionalnje wabjaceho holčeho wobliča so kusk mjerzanja měša: Pola twojeje mamy abo što? Sy ty šwulny abo što? – To sej dotal nichtó Cyžec Handrijej prajić zwěrił njeje. To je jemu pokiw, zo tu zwučene wašnje bjesady dodźeržeć njetrjebaš: A ty wěsće jenož z holcami darmotnje lěhaš, abo što? – Wona perpleksnje na njeho suta, a Handrij tutón wokomik wužiwa a so woměrje wotsala.
Ale wokoło róžka hižo zaso tajki žónski zadźěwk wosrjedź chódnika steji. Z nadutymaj nadromaj a, spodźiwnje dosć, cyle hłubokim hłosom. (…)
Dotalne wudaća Handrija:
4. Handrij w dojutrownej turbuleny
https://d-nb.info/1150468394/34
„Hanka, ta Sara z Budyšina nam afriskeho ćěkanca wjeze.“ „Aha, pon maš zawěsće hižo ideju, hdźe ma kadla w tutym domje kampěrować.“ „Hoj, hdyž budźe kofej hotowy.“ Při chěžinych durjach klinka. Młoda socialna dźěłaćerka w tróšku alternatiwnym outfiće steji tam z dołhim suchim kadlu w čornej kožanej jace, jeansach samsneje barby a z čerwjenym basecapom, kotrehož špodka je dozady wusměrjena, kaž je za młodźencow z tajkej špodkatej čapku z wašnjom.
„Dobry dźeń, ja sym Handrij.“ Wón wjerchej ćěmnoty ruku tyka. Tón tróšku njewěsće hlada. „Nicht deutsch sprechen?“ – „Nur im Notfall. Pójtaj nutř. Chcemy najprjedy kofej pić.“ – „O.k., ich heiße Mohamed.“ – „To sej hižo myslach“, Handrij praji, mjeno kaž pola nas Jurij abo Handrij. Wšitcy so za blido sydaja. Handrij wšěm kofej naliwa.
1.-3. Handrij a jeho rěčna rewolucija / Handrij mjez wjelkami / Handrij w hodownym chaosu
https://d-nb.info/1149195258/34
Farar: „Derje, myslu sej, zo smy so zrozumili. Staj zwólniwaj, swoje dźěći katolsce kubłać?“ (Hlada na Hanku.)
Hanka (hlada na Handrija): „Swjaty Pawoł tola praji, zo je muž hłowa. Potajkim njech so nawoženja wupraji.“
Handrij: „Ja scyła hinak njemóžu hač katolsce, wšako ani wo Mohamadźe ani wo Lutheru zdaća nimam.“
3. Handrij w hodownym chaosu
https://d-nb.info/1148460594/34
„Ty tola wěš, zo so pola nas njekuri!“ mać jeho napomina. „Jowle so hižo jara kuri, hdyž so nětk dźělić dataj.“ „To njeje dźělenje, smy tola katolscy, mamoj so po kaznjach cyrkwje – porno tebi“, mać praji. Prjedy hač móžeše Handrij wotmołwić, nan na nju wujědźe: „Tej poslednjej słowje by sej zalutować móhła! Wón ma swoje žiwjenje kaž mój swoje.“
2. Handrij mjez wjelkami
https://d-nb.info/1144932513/34
Zatrabanske, to je wjelk! Handrij je hižo raz w Rěčicach był, před lětami je so dokładnje wobhonił – wjelk, dźiwje, njeskludźene zwěrjo, jeho fascinuje. Pjatnaće metrow wot njeho zdaleny steji dorosćeny wjelk a jemu při čilanju přihladuje. Pucher je prózdny a tuž ma Handrij ruce zaso swobodnej a z nimaj placa, tak wótře kaž móžno. Wjelk so njehiba. Handrij so stopnjuje: Z cyłeje šije rjeji: „Ćěr so, preč z tobu, nablaku!“ Ale wjelk drje serbsce njemóže a kaž přismoleny steji. Dalši pospyt: „Spadaj obesrańcu!“ Bohužel wjelk tež pólsce njerozumi a so ani milimeterčk njehiba.
1. Handrij a jeho rěčna rewolucija
https://d-nb.info/1144932289/34
Hanka ma akciju za wrótnu. Sedźi w swojim wuskim krótkim čornym šaće na čerwjenym konopeju, naliwa sej sekt, kiž je po bjesadźe z přećelkami zwostał, a čuje so kaž w filmje. Hłowu scomter dołhimi čornymi włosami dozady ćisnjenu a noze přez křiž hlada zasonjena na při blidku stejaceho šwižneho kadlu, kiž ju šibale-žedźiwje z wočomaj měri, a nimo njeho z woknom won do nocy.
K tomu so njedźelskej epizodźe Handrija tu w blogu přidružatej, kotrejž buštej lětsa w nalětniku wozjewjenej (ze zapodaćom titulow potajkim hnydom zaso namakaće):
STRAŠNE KUPANSKE CHOLOWY
Handrij kaž prašak na nju hlada: „Znajemoj so?“ – „Och, sy ty süß, ty tola z wěstosću zabył njeje, kak je z namaj we whirlpoolu było! Bohužel sy so bórze njejapcy zminył, bjeztoho zo telefoniskej čisle wuměnić móžachmoj. Ale to móžemy dźens nachwatać!“ Holca ze swojim kulojtym mjezwočom jemu dale a bliše přińdźe a cyle zbóžnje Handrijej do woči hlada. „O.k.“, wona po małkej přestawce pokročuje, „dźensa sy tróšku hinaši, ale to rozumju. Ty so kusk hańbuješ za to, štož smój we whirlpoolu činiłoj. Ale to njetrjebaš, běše smjerćrjenje.“
Čehodla Piwarc wo Piwarzu nětko njepiše a dokładny posudk Handrija pobrachuje
Wobjed jich w hosćencu na třěše sejma wočakuje. Tak je so prajiło. We wosobnym restauranće pohosćenje pak tak dołho traje, zo Handrij prěnje piwko wupiwši dwě škleńcy na raz skaza, zo njeby čakacy zalačinił. „Tebje dla dyrbju so poprawom hańbować“, jemu Pětr do wucha šepta, ale skerje šibały, bjez poroka. Skónčnje wobjed přińdźe. Steak je tajki małki, zo sej Handrij mysli: To dyrbi předjědź być. Ale Pětr jeho powuči: „Tu chodźa ludźo, kotřiž ćělnje njedźěłaja, jim je to prawje tak.“
Lubosć w tutych sydom tekstach
Maš orientaciju na pućach Handrija? Poptom wěš, hač je tutu lubosćinsku scenu při sewjernym morju abo we Łužiskej jězorinje dožiwił:
Tón njemdry wukřik w sonje Handrija zaso zbudźi. Da swoje krótke jeansy na špundowanje padnyć, sam padnje na łožo a sej hnydom wusnje. Hdyž je wotućił, leža tež jeho spódnje cholowčki při łožu a Hancyne mjezwočo je bjezposrědnje před jeho wočomoj: „Što to dyrbi, knježe zaspanco, za čo z tobu w tutej spodźiwnej chaće přenocuju?“ Wonka wichor bjez přestawća howri. Wonaj so bjeze słowow namakataj a tworitaj katamaran na žołmach wótře šumjaceho morja, doniž na kupu zbóžnosće njedóńdźetaj.
Poćah k najlěpšemu přećelej
Štóž dokładnje čita, sobu dóstanje, zo je Handrijowy najlěpši přećel w prěnjej knize hišće serbski muž, ale wot druheje němski kadla. Wobchadźenje mjez twarskimaj dźěłaćerjomaj Handrijom a Ronnyjom je bjez tabuwow, kaž je mjez najlěpšimaj přećelomaj z wašnjom:
„Bin ich hier dein deutscher Sam?“, z Ronnyjoweho erta wujědźe, a k tomu: Samo sobotu mi druhdy samomu roboćić daš, hdyž so tebi radšo kumplej při swinjorězanju pomhać chce. A po swjatoku je ći žlokanje něhdźe druhdźe wažniše hač naš zhromadny projekt tu na statoku. – Handrij nožički a britwičku na kromu wumywadła kładźe a Ronnyjowemu rozhorjenemu wobliču w špihelu šibale praji: „Vergiss nicht, ich bin dein sorbischer Kanacke, der komische Bräuche hat.“ Na přikład zhromadnosć pěstować, Handrij wujasnjujo přispomni.
(Tuta scena rano w kupjele ze štwórteje knižki potom dale eskalěruje)
Dźěło
Štož je dźensniši dźeń pozdatnje najwažniše w žiwjenju, dźěło, je w žiwjenju Handrija a Hanki wězo stajnje prezentne, ale jenož jako pozadk. Čehodla to tak je, čitar hižo w prěnim powědančku zhoni:
Što je wón na někajkim zdalenym twarnišću rył abo rumował, ju wulce njezajimuje. Wona ma w móšni jeho foto. Wón, cyle zbrunjeny wot pražaceho słónca, w krótkich jeansach na róštach, šibale dele na fotografa hlada. Wobraz wšo praji. So wě, zo ma tež wón ju na foće přeco při sebi, ale nic před laptopom sedźacu abo wosrjedź polcow połne knihow w bibliotece. Wobdźiwuje jeje mudrosć a to, štož wona z njej čini. Ale jeje dźěłowy biotop jemu jako fotomotiw powabny njeje. Tohodla wona na foće w jeho móšni bičwolejbul hraje.
Tule je knižka direktnje a darmotnje přistupna (pdf-dataja):
„Pjaty Handrij“, lětnje powědančko, je wušoł. Runja wjele druhim młodym ludźom Łužicu wopušćiwši staj so Handrij z Hanku w Hamburgu zadomiłoj. A hdźe budźe nětko dawno planowany kwas – w Haslowje abo na Helgolandźe? Wonaj so za kupu w sewjernym morju rozsudźitaj, a tak jenička šěrokomórska němska skała prěni serbski kwas dožiwja.
Čitarjo w tutej serbskej knižce samo halunder namakaja, na kupje zakótwjenu frizišćinu. Do toho pak maja Handrija přez Łužisku jězorinu, Hamburgsku Reeperbahn, zetkanje ze žonu, kotraž je poprawom muž, požadansku rozmołwu za job w přistawje a wšědny dźeń w „eksilu“ mjez morjomaj přewodźeć. Tež w tutym rjedźe mjeztym zwučene powabne mjezyčłowjeske podawki parować njetrjebaće.
Knižka zaso jako PDF-dataja k dispoziciji steji. Štóž chce tekst na papjerje čitać, njech sej jón wućišći. Wjele wjesela při čitanju! Je dotal z wotstawkom najdlěše (34 stron) powědančko rjada z Handrijom. Ale da so zaso krok po kroku „genießwać“. Hdyž maš pon telko šposa kaž Handrij sam, je so próca napisanja wudaniła, wšako chce Piwarc zbožownych ludźi měć. 🙂
Piwarc's Weblog 