Swěrnym čitarjam na puć

Swěrny čitar Piwarca jemu njedawno praješe, zo njech ludźom zdźěli: Ja hižo tu njepisam. Wšako hladaja woni hižo tydźenje dołho so noweho přinoška nadźijejo podarmo do bloga.

Zo móžeše so Piwarc njedźiwajcy swojeho dźěłoweho městna jako nowinski rěčnik w krajnej politice w interneće zjawnje a wólnje Bohu a swětej wěnować, ma cyle jednoru přičinu: Njeje dotal přełožowanskeje mašiny, kotraž by jeho mysle njeposrědnje na politiske jewišćo w Drježdźanach wjesć móhła.

Nětko pak so nowa powołanska doba bliži: Piwarc so na nadawk jako nowinski rěčnik Domowiny a wosobinski referent jeje předsydy hotuje. Wšojedne, štož by pisał, přeco bychu ludźo so prašeli: Je to oficielne stejišćo třěšneho zwjazka abo rozestajenje ze słužbnymi wěckami?

Tohodla je blog mjeztym pomnik zańdźeneje fazy žiwjenja. Njech je pohon druhim, sami serbsce blogować. Mój přinošk k serbskej zjawnosći a zjawnemu wobchadźenju ze serbskimi wěckami bywa hinaši.

Šula žiwjenja za wšědne serbowanje

Ludowa uniwersita Wojerecy kursy serbšćiny njeposkićuje a rěčnica na naprašowanje SN praji: To čini Domowina. Je to klasikar ignorancy abo strowy realizm?

Hdyž ludźo něšto hodźin pólsce a čěsce wuknu, zo bychu na pućowanju w susodnymaj krajomaj por słočkow rěčeć a rozumić móhli, je to tola w porjadku. Tajkich poskitkow je. Za wozrodźenje serbšćiny njeby nam tajke něšto pomhało, na tutym polu je to spomóžnišo, štož naša Domowinjanka Gabriela Linakowa, społnomócnjena města Wojerec za serbske naležnosće, organizuje. Najprjedy kursy serbšćiny z pomocu něhdysěje wučerki – županki Brigity Šramineje a nětko jako pohłubšenje znajomosćow prawidłownu bjesadu „rěčneje swětłownje“. Naš projekt w ramiku wubědźowanja „Čiń sobu“.

Je těz dalšich kursow za zajimcow we Wojerowskich kónčinach, hač na Horach abo w Čornym Chołmcu. Njetrjebamy wjac ludźi, kiž „dobry dźeń“ a „božemje“ prajić móža, jich je samo w srjedźnej Łužicy poměrnje wjele. My Serbja trjebamy wjac nošerjow serbšćiny wšědny dźeń. Tomu organisce zrosćene koła tež w našim regionje přinošuja.

A zdobom trjebamy ludźi, kotřiž so rozsudźa: Moja prěnja rěč je serbšćina. Tuta rjana načasna moda pod hesłom „wjacerěčnosć je cool, a serbšćina k tomu słuša“ serbskemu ludu dotal nažel lědma nowych nošerjow rěče wunjesła njeje. Dokelž na kóncu situatiwnje por sadow serbsce k tomu słuša a nic bjesada wo Bohu a swěće. My pak wjac chcemy, dokelž je serbšćina rěč domizny a jadro identity regiona. Mój aktualnje a dołhodobnje najwažniši nadawk jako župan je, ludźi do serbowanja zawjedować. To čim lochšo móžu, ćim bóle mje jako „Hamburgskeho hólca” wobhladuja: Hdyž je samo kadla tajkeho pochada serbowacy Serb, směš to tež jako domoródny być .

Wšo je móžno

Praji mój přećel a kolega dr. Armin Krause. W dobje NDR Lipšćanski wědomostnik w Finskej dźěłaše a je wot toho časa kruće ze Samami zwjazany. Poł ducenta knihow wo wonym ludźe je mi nětko wupožčił, tuchwilu hromadźe ze samiskim přećelom swójsku knihu wo byću a traću awtochtoneje ludnosće w sewjernoskandinawiskich kónčinach pisa. Tež ze Serbami so něhdyši sobudźěłaćer mojeho prěnjeho šefa w krajnym sejmje, prof. Petera Porscha (kiž dźensa swoje 75. narodniny swjeći) derje wuznaje, nic naposledk dźakowano wjele serbskim studentam w jeho wobłuku na uniwersiće w Lipsku.

Prjedy su prajili: Wšo, štož je so jónu zminyło, je a wostanje preč. Tola na přikładźe Samow spóznawamy, zo tomu hižo tak njeje. Kultura a rěč móžetej zaso z rowa stanyć, “jeli jednotliwc to chce”, tak dr. Krause, kiž swoje wuprajenje ze wšelakimi praktiskimi padami w regionach z wobydlerjemi samiskeho pochada dopokazuje. Tež w Serbach tajki zjaw znajemy, kaž móže jednotliwa swójba serbskosć do wjeski wróćić.

Hišće zajimawšo pak je fenomen wosebiteho razu: žiwjenske wašnje, kotrež so dawno jako originarne deklaruje, byrnjež z wunamakanka było. Tak sej cyły swět mysli, zo je wobhospodarjenje sobow tradicionelny zakład samiskeho ludu. Woprawdźity pozadk pak je, zo dyrbjachu so woni swojeho tradiconalneho nomadiskeho žiwjenskeho wašnja wzdać, dla připućowarjow a politisko-ekonomiskeho ćišća. Tohodla su Samojo nowu tradiciju tworili, kotraž je mjeztym zaso stara – a jenož typisce za mału mjeńšinu w mjeńšinje. Tež my nowe serbske wašnja wuwiwać móžemy, kotrež budu přichodnje stare.

Po rozmołwje z Arminom je mi switało, za klasiski konflikt mjez “tradicionalistami” a “doprědkarskimi” žadyn njeje. Smój so wo tym w zwisku ze serbskej drastu, narodnej a modiskej, rozmołwjałoj. Dr. Krause: “Trjebaš tradicionalistow, kotřiž wšě stare formy wotkrywać a zachować chcedźa. Dokelž woni fundus tworja, kiž móža doprědkarscy potom do nowych formow transformować. Bjez nich by material za postup zabyty był.

samiski porik prehistoriskeje doby w splažnej wuměnje

„Škit“ hižo njetrjebamy

Nas nichtó „škitać“ njetrjeba. Štóž je Serb, njeje potencielny wopor. So wě, zo je kóždy přeco z wěstej statistiskej (nje)prawdźepodobnosću wohroženy, hač pěši abo w awće, haj hladajo na smjertne njezboža je domjacnosć najstrašniše městno swěta. A to najhórše je lěharnja: Wjetšina ludźi je dotal swoje žiwjenje we łožu přisadźiła .

Z kipu na hłowje po puću być je we wšalkich kónčinach wjetše riziko hač pola nas serbowanje. A kak riziku zadźěwaš, kotrež je sćěh předsudka, pokazuje tón prowokantny esej „Tel Aviv statt Auschwitz“, mjeztym samo w „Jüdische Allgemeine“ wozjewjeny. Hesło: Radšo ludźom podźěl brać dać na načasnym žiwjenju tych, kotřiž su přežiwili.

https://www.salonkolumnisten.com/tel-aviv-statt-auschwitz/

Ně, my Serbja „škit“ w klasiskim zmysle njetrjebamy. My trjebamy samozrozumliwosć poskitka (!) serbować. Zo na zarjedźe hižo so prašeć njetrjebam: „Móžu z Wami serbsce rěčeć?“, ale zo tam steji resp. so praji: „Ze mnu móžeće serbować.“ Zo njeby hižo rozmołwny partner w statnej / komunalnej instituciji prajił „Mit mir müssen Sie schon deutsch sprechen“, ale tón wobydler, kiž serbsce njemóže.

Tajke něšto rěka Active offer. Mudri ludźo w Serbach su hižo wjele wo tym rěčeli. Nětko to do centruma našeje narodnostneje politiki słuša. Na wšěch polach: w kubłanju, kulturje, strowotnistwje, na zarjadach atd. Model dawno eksistuje:

https://careinspectorate.wales/more-just-words-follow-strategic-framework-welsh-language-health-social-services-and-social-care

Naše serbske hrodźišća susodow fascinuja – stražujemy nad pokładami hódnotow

Što Čechow kaž hłownu organizatorku „Lěta Łužiskich Serbow w Liberecskim kraju”, Janu Vančatovu a towarstwo Societas Amicum Liberec pohnuwa, so tak sylnje za nas zasadźować? To nima ničo z nostalgiskim překrasnjenjom čěskeje solidarity ze serbskej młodźinu po druhej swětowej wójnje činić, cyle wothladajo wot toho, hlej Chróšćan zběžk a financowanje čěskich wučerjow w serbskej Łužicy, zo je tuta zwjazanosć ze słowjanskimi sotrami a bratrami za hranicu Němskeje hač do dźensnišeho praktisce žiwa. Runja stajnej kulturnej wuměnje mjez serbskimi a čěskimi ćělesami.

Kaž móžeše na kromje swjatočnosćow minjeny pjatk zhonić, dźe wo „hódnoty, kotrež Serbja maja – porno wulkej towaršnosći, kotraž je tute hódnoty dawno přisadźiła.” Tajke něšto tež husćišo wot němskich přećelow serbskeho ludu słyšiš. Što su to do hódnotow? Mi sydom aspektow do mysli přińdźe.

1. Wšě generacije hromadźe dźerža.
2. Ludźo maja chwile za podźělbraće na žiwjenju druhich.
3. Móžemy wo wšěm rěčeć, ale njetrjebamy wšo do prašenja stajeć.
4. Wjesołeje nalady być je wažnišo hač něšto wurjadneho měć.
5. „Kak so ći wjedźe?” ma prioritu před „Kak so ja při tym čuju?”
6. Naše mała eksistenca je w uniwersalnym porjedźe zakótwjena.
7. Duša tči w zemi a saha hač do njebjes.

To wšo dohromady su naše ideelne hrodźišća, w kotrychž porno powšitkownej modernej towaršnosći indiwiduelna wosamoćenosć njeknježi. Tohodla běše předstajenje oratorija „Hrodźišćo” dobry zakład za přemyslowanje: „Swět so wjerćeše, horstka mjeztym smy. Naše korjenje hišće su, w kruhu hrodźišćow. Serbja doma smy, serbsce rěčimy. Dołhi, trajny čas. Duša prawótcow bije w’ wutrobje.”

Serbscy młodostni tež dźensa do Čěskeje – a so tam słowjanskeje duše nasrěbać?

Na wulkotne zahajenje serbskeho lěta w Liberecu wróćo pohladawši, wosebje na přijeće Serbow w radnicy a krasne zarjadowanje na awli uniwersity z předstajenjom wusahowaceho oratorija „Hrodźišćo” (hudźba: Měrćin Weclich, tekst: Madlena Nasticcyna, cyłkowny wuměłski nawod: Friedemann Böhme, chórowe a orchestrowe sadźby: Malte Rogacki, chór 1. Serbskeje kulturneje brigady, orchester Serbskeho ludoweho ansambla, Malte-Rogacki-band, Serbski foklorny ansambl Wudwor), je we mni načasne prašenje zrostło.

Wuchadźišćo: Tehdom su so sta serbskich młodostnych we Warnoćicach a Liberecu „słowjanskeje duše nasrěbali” (předsyda Domowiny, Dawid Statnik, w swojej narěči w radnicy). Čłonojo Wojerowskeje a Budyskeje župy su so tohodla ze zhromadnym wulětom na jednu z městnosćow kubłanja serbskeje elity w Čěskej podali a tam konkretnje zhonili, štó je tam pobył a pozdźišo što na dobro serbskeho ludu wukonjał. Dźensa drje mamy wjele serbskich kubłanišćow, ale najebać to začuwamy dale a přiběrace straty słowjanskeje fonetiki, přirodneho serbowanja a připodobnjenje strukturow rěče němčinje.

Wo přičinach smy hustodosć diskutowali, nochcu nětko wšo wospjetować, štož sym lěta dołho mjez druhim w tutym blogu pisał. Analyzow je dosć a nadosć, najwjetši čas za praktiske konkluzije, čim jednoriše, ćim lěpše. Kak by było, hdyž bychmy rěčne lěhwa w Čěskej wotměwali a zaměrnje stajnu wuměnu šulerjow organizowali? Hdyž by wjele serbskich młodostnych poł lěta w Čěskej pobyło, zo bychu so tam słowjanskeje duše nasrěbali … A hdyž tón abo tamny serbski młodźenc tam čěsku přećelku resp. Serbowka čěskeho lubca namaka, njebychu tute „měšane” poměry na škodu było. 🙂

Mój přinošk k wodźacemu wobrazej Łužicy

Sym so dźensa jako druhi Serb na online-woprašowanju wobdźělił:

https://beteiligung.zw-lausitz.de/lausitz/de/draftbill/52552/para/7

Lubi ludźo, mějće so prošu do spěcha a čińće sobu, zo bychu serbski lud jako aktiwneho partnera při tworjenju přichoda Łužicy zaznać móhli.

Sym wćipny, kotre stejišća nětko zapodaće!

„Sejm“ Serbow wróćo do lěsa pósćele

Pola zwjazkoweje kanclerki Angele Merkel, nutřkowneho ministra Horsta Seehofera, předsydow frakcijow zwjazkoweho sejma a prezidenta zwjazkoweje rady, Daniela Günthera, je list gremija „Serbski sejm“ dóšoł. Wo tym nowinska rěčnica Jadwiga Pjacec informowaše. W spisu sej sejmarjo žadaja připóznaće Serbow jako „indigeny lud“ w zmysle dokumentow UNO. Što to woznamjenja, móže kóždy sam čitać

https://de.wikipedia.org/wiki/%C3%9Cbereinkommen_%C3%BCber_eingeborene_und_in_St%C3%A4mmen_lebende_V%C3%B6lker_in_unabh%C3%A4ngigen_L%C3%A4ndern

Potajkim serbski lud z wida „Serbskeho sejma“ do tuteje kategorije słuša: „Ihre oftmals jahrtausendealten Kulturen unterscheiden sich zumeist durch ihre besondere Beziehung zur Natur von der herrschenden westlichen Kultur.“ Ja pak dotal ani jeničkeho Serba njeznaju, kiž by tajku sadu hladajo na Serbstwo podpisał.

Zaměr tajkeje kročele klasifikacije jako „indigeny lud“ je, „Maßnahmen zu ergreifen, um das Recht der betreffenden Völker zur Nutzung von Land zu schützen, das nicht ausschließlich von ihnen besiedelt ist, zu dem sie aber im Hinblick auf ihre der Eigenversorgung dienenden und ihre traditionellen Tätigkeiten von alters her Zugang haben.“ To kóždy hnydom rozumi, hdyž wo konkurencu mjez narokom kmjenow w južnoameriskim pralěsu a potrjebu małych burow wot wonka dźe. Ale hladajo na naše połoženje we Łužicy je to njezmysł.

Haj, Serbja su „first nation“, prawobydlerjo. Ale smy doprědkarscy, načasni moderni ludźo ze samsnym hospodarstwom kaž němscy a dalši susodźa. Tuta iniciatiwa spyta nas takrjec wróćo do lěsa zažneho srjedźowěka pósłać. To njeje rozumna a zamołwita narodnostna politika, ale skutkowanje swobodnych radikalow. Budu přiwisnikow sejma we Wojerowskich kónčinach wo tutej strašnej poziciji informować.

Rěčna swětłownja – serbska sebjepomoc

Gabriela Linakowa, społnomócnjena města Wojerec a čłon župneho předsydstwa Domowiny, informuje regionalnu zjawnosć a serbsce wuknjacych wo nowej „rěčnej swětłowni“:

Beim Italiener in Hoywoy sorbisch über Spanien sprechen

Dale a wjac kubłanja a dalekubłanja wožiwjenje serbšćiny w zjawnosći zaručeć njemóže – trjebamy lokalne iniciatiwy za tworjenje rěčnych rumow, kaž je we Wojerowskich kónčinach mjez druhim na Horach, w Čisku, z klubu młodych swobodnych myslerjow a z tutej dźěłarničku „rěčna swětłownja“ mamy. Kompetenca nałožowanja rěče rosće jeničce we jeje wšědnym wužiwanju. Potajkim: Rěčće serbsce, to je najskutkowniša sebjepomoc.

Mojej faworitaj w Sorbian Street Style

Wobraz na sćěnje Serbskeho muzeja w Budyšinje (naprawo) a serbska moda za sawnu – woboje jako wuraz našeho sebjewědomeho wotputaneho žiwjenja we Łužicy. To je moja wosobinska estetika.

Při tym je mi napadnyło, zo je mje šmjatk minjenych měsacow wot přewjele dobreho, tež serbskeje sawny w Korzymje wotdźeržował. Tohodla njech nětk je zaso žiwa normalita! A wam wšěm přeju, zo byšće sej bórze wustajeńcu wobhladać móhli!